Giuvànnë ‘A Granfòrżë
C’èrë na vótë nu mannìsë ca së ĉhjamǽvë Giuvànnë.
Nu juórnë spaccànnë i łèvënë s’è mënǽtë na ccëttǽtë e s’è fàttë nu bèllë spàcchë a na gàmmë.
Ndramèndë ca së fassciǽvë ‘a fërìtë, a manǽtë accëdìjë tùttë ì mùschë ca s’a bbruchëłjàvënë;
all’ùtëmë è cundǽtë cinghëcjéndë mùschë muórtë pë ndèrrë.
Quànnë s’è rëcuótë, è scrìttë sópë u mùrë faccëfròndë u pałàżżë d’u rre: “Giuvànnë ‘A Granfòrżë ca co na mǽnë ndùttë a cinghëcjéndë è dǽtë ‘a mòrtë”.
U juórnë dòppë u rre ‘ha mannǽtë a ĉhjamǽ.
_Dǽtë ca së tàndë fòrtë, _‘ha dìttë, _væ ccìdë ł’Uórchë ca nd’a mundàgnë së màngë tùttë i crëstjǽnë c’attùppë pë nnàndë.
Giuvànnë allórë è ĝĝhjùtë àlla mundàgnë e camìna camìnë è ngundrǽtë nu pëcurǽrë.
_Addó stæ ł’Uórchë? _ ‘ha ddummannǽtë.
_Stæ nda quèlla grùttë; ma che buójë fæ ? Ł’àssëcë jì, ca quìllë të màngë nda nu vëccónë_ è rëspuóstë u pëcurǽrë.
_Non të mbavurǽ e vènnëmë tre o quàttë rëcòttë.
Giuvànnë è ĝĝhjùtë sópë na timbëcèllë faccëfròndë ‘a grùttë e s’è mìsë a grëdǽ :
_ Uórchë, së gǽjë curàggë jéssë dafórë !
_Chë sì ? Che buójë ? _ è rëspuóstë ł’Uórchë.
E Giuvànnë co na pàllë ‘i rëcòttë mmǽnë :
_ Sònghë Giuvànnë ‘A Granfòrżë ca co na mǽnë ndùttë a cinghëcjéndë è dǽtë ‘a mòrtë e së më ngàżżë të sfragàgnë cómë sta pètrë _ e c’a mǽnë è sfragagnǽtë ‘a rëcòttë.
Allórë ł’Uórchë s’è mbavërǽtë e ‘ha ddummannǽtë së së vułìjë mìttë co ĝĝhjìllë.
Giuvànnë è ĝĝhjëttǽtë i rëcòttë e è dìttë ca sì.
‘A matìna dòppë ł’Uórchë è pëgljǽtë na żùchë e è ĝĝhjùtë a (l)lèvënë co Giuvànnë.
Co na mǽnë è sscëppǽtë dùjë o tre cjérrë e è dìttë a Giuvànnë:
_ Jæ, sscèppënë angùnë pùrë tu !
E Giuvànne:
_ Nònn’a gǽjë na żùchë ĉĉhjù (l)lònghë ? Accussì c’i ttache tùttë quàndë stë cjérrë e m’i tìrë tùttë a na vótë.
Ł’Uórchë è rëspuóstë:
_ Nónë nónë, łàssëcë jì së no rëmànghë sènza łèvënë pë tùttë ł’ànnë ca vènënë.
N’àtu juórnë ł’Uórchë è vuóstë fæ na scummèssë àllu ruóllë:
_ Chi arrìvë ĉĉhjù (l)lundǽnë vìngë cjéndë ducǽtë.
È ĝĝhjùtë a pëgljǽ na pètrë ‘i mułìnë e ‘ha mënǽtë cómë da quæ a Sìnnë.
_ Mo tòcchë a te_ è dìttë a Giuvànnë.
Giuvànnë è šcandǽtë ma sùbbëtë s’è mìsë a grëdǽ:
_ Currìtë gèndë dë quìstu mùnnë e quìllë
ca Giuvànnë ‘A Granfòrze mènë pë ruóllë
na pètrë ‘i mułìnë
e accìdë a tùttë quìllë
ca ngarrarèjë pë nnàndë.
E (l)l’Uórchë:
_ Co chi ‘a gǽjë, ca grìdësë tàndë,
nònn’u vìdësë ca non c’è nëssciunë!
_’A gàggë co quìllë ca stǽnë all’àtu łǽtë d’u mǽrë!
Ł’Uórchë allórë è dìttë:
_ P’amórë ‘i Ddìjë, łàssëcë jì së no sta pètrë nònn’a truvǽmë ĉĉhjù_
e ‘ha pagǽtë i cjéndë ducǽtë.
U juórnë apprjéssë Giuvànnë è vuóstë fæ n’àta scummèssë:
_ Tu ca dìcësë dë jèssë tàndë fòrtë, scummëttìmë a chë nzìcchë i jìdëtë ĉĉhjù nfùnnë nda na cèrsë.
_ Accèttë_ è rëspuóstë ł’Uórchë_ e në scummëttìmë n’àtë cjéndë ducǽtë.
‘A nòttë Giuvannë, allammëcciùnë, co nu tràpënë è ĝĝhjùtë a fæ nu bèllë përtùsë nda na cèrsë, ‘ha ghìndë ‘ì rëcòttë e ‘ha cumëgljǽtë co nu pìcchë ‘i scòrzë stèssë ‘i cèrsë.
‘A matìna prjéstë ènnë jùtë a fæ ‘a scummèssë.
Ł’Uórchë è pëgljǽtë ‘a fułuvènzë e è nzëccǽtë nd’a cèrsë i jìdëtë e ‘a mǽnë sǽna sǽnë.
Giuvànnë allórë è pëgljǽtë ‘a mìrë prècìsë d’u përtùsë e c’è nzëccǽtë i jìdëtë, ‘a mǽnë e mjénzë vràżżë.
Ł’Uórchë, sènza dìcë na parółë, ‘ha pagǽtë ì cjéndë ducǽtë ma n’ha mannǽtë ca scùsë ca stǽvë strìttë .
Ndramèndë ca Giuvànne së në scënnìjë, ł’Uórchë s’è mìsë a arrużżëłǽ mùrgë e pëšcunàżżë p’u ccìdë e pë s’u cacciǽ pë nnàndë na vótë pë sèmbë.
Giuvànnë, ca s’avìjë avëscǽtë ‘a mǽła parǽtë, s’avìjë ammucciǽtë nda na fòrchjë e quànnë è vìstë cadè stu bènë ‘i DDìjë s’è mìsë a grëdǽ:
_Che so stë nfrèccë e cavëciarògnë ca càdënë d’u cjéłë ?
_Eh (l)la madòšchë !_ è pënzǽtë ł’Uórchë_
Pë quìstë acquǽ i mùrgë e i pëšcunàżżë so nfrèccë e cavëciarògnë.
È mègljë c’u chjǽmë e ca m’u tènghë vëcìnë !
Allórë ‘ha chjamǽtë e ‘ha fàttë turnǽ àlla grùttë.
Ma tënìjë sèmbë ngǽpë d’u ccìdë.
Na nottë, ndramèndë ca Giuvànnë durmìjë è ĝĝhjùtë gàtta gàttë e ‘ha dǽtë na vëttëcǽtë ngǽpë co tùttë i sjénzë.
Giuvànnë s’u spëttǽvë, ògnë nòttë së curcǽvë cæpappèdë e àllu pòstë d’a cǽpë cë mëttìjë na chëcùżżë.
Quànne è sëndùtë ca s’è sfragagnatë ‘a chëcùżżë è dìttë:
_Chë jè ca më gattùgljë ngǽpë e non më fæ dòrmë ?
Ł’Uórchë, quànnë è vìstë che pë Giuvannë na vëttëcǽtë ‘i quèlla manère jèrë nu gattuglìzzë ‘i cǽpë, s’è mbavërǽtë angórë ĉĉhjù assǽjë e è dëcìsë:
_ Crǽjë ‘u pòrtë ndu vòšchë e ‘u fàżżë pèrdë, accussì ‘i łùpë s’u màngënë.
‘Ha ĉhjamǽtë:
_ Giuvà, jàmënë a fæ na cammënǽtë nd’u vòšchë.
_Sìnë _ È rëspuóstë Giuvànnë.
_Vułìmë fæ a ch’arrìvë prìmë ? _ È dummannǽtë ł’Uórchë.
_Së më dǽjë nu pìcchë ‘i vandàggë, pëcchè gǽjë i gàmmë ĉĉhjù (l)luónghë.
_Væ bènë! Të dònghë na dëcìnë ‘i mënùtë ‘i vandàggë.
Giuvànnë s’è mìsë a cùrrë fìnë a quànnë è ngundrǽtë nu pëcurǽrë.
_M’a viènnësë na pèchërë ? _ ‘ha dummannǽtë.
S’è accattǽtë ‘a pèchërë e ‘ha sscëvëndrǽtë.
Po è sparpagljǽtë da quæ e d’àllǽ i stëndìnë e (l)l’àtë ndrëjuółë e è raccumannǽtë àllu pëcurǽrë:
_ Së vènë ł’Uórchë e t’addummànnë, dìcëłë ca pë m’allëggërìsscë m’èggë cacciǽtë stëndìnë e ndrëjuółë e ca po’ sbëgnǽvë cómë u vjéndë.
Dòppë djécë mënùtë è arrëvǽtë ł’Uórchë’i gran còrsë:
_Èjë vìstë ĝùnë ca currìjë ?
U pëcurǽrë ‘ha dìttë ‘i sì e ‘ha cundǽtë u fàttë.
Ł’Uórchë:
_ Dàmmë nu curtjéllë ca pùrë ji èggia fæ accussì.
S’è squartǽtë ‘a pànzë da gàvëtë abbàsscë e (l)l’è cadùtë ndèrrë muórtë stjésë.
Giuvànnë, ca s’avìjë ammucciǽtë sópë na ĉhjàndë, è sscjèsë e co nu parìĉĉhjë è trasscënǽtë ł’Uórchë finë àllu pałàżżë d’u rre.
U rre, pë rëngrazjamèndë, ‘ha fàttë mangiǽ e vèvë pë tùttë ‘a vìtë. |

Giovanni Granforza
C’era una volta un taglialegna che si chiamava Giovanni.
Un giorno, mentre spaccava la legna, si è dato un
colpo di accetta e s’è procurato un taglio ad una gamba.
Mentre si fasciava la ferita, a manate uccideva le mosche che intorno ad essa brulicavano; alla fine contò a terra cinquecento mosche morte
Quando rincasò, scrisse su un muro
dirimpetto al palazzo del re : ” Giovanni
Granforza, con una mano soltanto, a cinquecento ha
dato la morte “.
L’indomani il re lo mandò a chiamare.
_Visto che sei tanto forte _ gli disse _ va’ ad uccidere l’Orco che in
montagna mangia tutte le persone che incontra.
Giovanni allora andò in montagna e
dopo molto camminare incontrò un pastore.
_Dove vive l’Orco ? _ gli chiese.
_Vive in quella grotta; ma cosa vuoi fare?
Lascialo stare, perché quello ti mangia in un solo boccone _ ha risposto il pastore.
_Non temere e vendimi tre o quattro ricotte.
Giovanni si recò su un’altura di fronte la grotta e si mise a gridare:
_ Orco, se hai coraggio esci fuori!
_Chi sei? Che vuoi? _ ha risposto l’Orco.
E Giovanni con una palla di ricotta in mano:
_ Sono Giovanni La Granforza, che con una mano soltanto a cinquecento ha dato la morte e se mi arrabbio ti spappolo come questa pietra_ e con la mano ha spappolato la ricotta.
Allora l’Orco ebbe paura e gli chiese se volesse unirsi a lui.
Giovanni buttò le ricotte e disse di sì.
La mattina seguente l’Orco ha preso una fune ed è andato per legna con Giovanni.
Con una mano ha sradicato due o tre cerri ed ha detto a Giovanni:
_ Sradicane qualcuno anche tu!
E Giovanni :
_ Non l’hai una fune più lunga?
Così li lego tutti quanti questi cerri e me li trascino tutti in una volta.
L’Orco ha risposto:
_ No no, lascia stare altrimenti rimango senza legna per tutti gli anni a seguire.
Un altro giorno l’Orco ha voluto fare una scommessa al gioco della ruzzola:
_ Chi arriva più lontano vince cento ducati.
È andato a prendere una macina di pietra da mulino e
l’ha lanciata come di qua a Sinni.
_Ora tocca a te _ ha detto a Giovanni.
Giovanni ha avuto un sussulto ma subito si è messo a gridare:
_Fuggite gente di questo mondo e di quello,
perché Giovanni La Granforza lancia come ruzzola
una macina di pietra da mulino e uccide tutti quelli
che lungo il percorso trova davanti.
E l’Orco :
_ Con chi l’hai, perché gridi tanto, non (lo) vedi che non c’è nessuno!
_L’ho anche con quelli che si trovano sull’altra sponda del mare!
L’Orco allora ha detto:
_ Per l’amore di Dio, lascia stare altrimenti la macina non la ritroviamo più_ e gli ha corrisposti i cento ducati.
Il giorno seguente Giovanni ha voluto fare un’altra scommessa:
_Tu che dici di essere tanto forte, scommettiamo a chi ficca le dita più in profondità in una quercia.
_Accetto _ ha risposto l’Orco_ e ci scommettiamo altri cento ducati.
La notte Giovanni, di nascosto, con un trapano è andato a fare un bel buco in una quercia,
l’ha riempito di ricotta e l’ha coperto con la stessa corteccia di quercia.
La mattina di buon’ora sono andati a mettere in atto la scommessa.
L’Orco ha preso la rincorsa ed ha ficcato nella quercia le dita e la mano tutta.
Giovanni allora ha preso la mira precisa del buco e ci ha ficcato le dita, la mano e mezzo braccio.
L’Orco, senza dire una parola, gli ha pagato i cento ducati ma l’ha mandato via con la scusa che stava stretto.
Mentre Giovanni se ne scendeva, l’Orco si è messo a far rotolare rocce e grossi massi per ucciderlo e per toglierselo dinanzi una volta per sempre.
Giovanni, che sospettava qualche tranello, si era riparato in una grotta e quando vide cadere questo ben di Dio s’é messo a gridare: _Che cosa sono queste pietruzze e calcinacci che cadono dal cielo?
_Per la miseria! _ ha pensato l’Orco _ Per costui rocce e grossi massi sono pietruzze e calcinacci.
È meglio che me lo tengo vicino!
Allora l’ha chiamato e l’ha fatto ritornare alla grotta.
Però aveva sempre in mente di eliminarlo.
Una notte, mentre Giovanni dormiva, è andato quatto quatto e gli ha dato una bastonata in testa con forza e decisione.
Giovanni, che se l’aspettava, ogni notte si metteva a letto con la testa al posto dei piedi ed al posto della testa metteva una zucca.
Quando ha avvertito che la zucca era stata spappolata ha detto:
_Chi è che mi solletica in testa e non mi fa dormire?
L’Orco, quando ha visto che per Giovanni
una bastonata di quella maniera
era un solletico alla testa, ha avuto ancora più paura ed ha deciso:
_ Domani lo conduco nel bosco e lo faccio perdere, così i lupi se lo mangiano.
L’ha chiamato:
_ Giovanni, andiamo a fare una passeggiata nel bosco.
_Sì _ ha risposto Giovanni.
_Vogliamo fare a chi arriva per primo? _ Ha chiesto l’Orco.
_Se mi dai un poco di vantaggio, perché tu hai le gambe più lunghe.
_Va bene, ti do una diecina di minuti di vantaggio.
Giovanni si è messo a correre finchè ha incontrato un pastore.
_Me la vendi una pecora? _ gli ha chiesto.
Ha acquistato la pecora e l’ha sbudellata.
Poi ha sparso di qua e di là le budella e le altre interiora ed ha raccomandato al pastore:
_ Se viene l’Orco e ti chiede, digli che per alleggerirmi mi sono tolto budella ed interiora e che poi correvo veloce come il vento.
Dopo dieci minuti è arrivato l’Orco di gran carriera:
_ Hai visto uno che correva?
Il pastore gli ha risposto di sì e gli ha raccontato il fatto.
L’Orco: _ Dammi un coltello perché anch’io devo fare la stessa cosa.
Si è tagliato il ventre da sopra a sotto ed è caduto a terra morto stecchito.
Giovanni, che si era nascosto sopra un
albero, è sceso e con una coppia di buoi ha trascinato
l’Orco fino al palazzo del re.
Il re per gratitudine gli ha assicurato il mangiare ed il bere per tutta la vita.
|